Wetenschappelijk onderzoek begrijpelijk maken
Bij de introductie van nieuwe technologieën zoals 5G staat de veiligheid en de gezondheid van de burger op de eerste plaats. Daarom worden risico’s en mogelijke effecten voor de gezondheid grondig bestudeerd en geëvalueerd door wetenschappelijke instanties. Sciensano maakt elke 3 maanden een overzicht over de literatuur die in deze periode verschenen is omtrent gezondheidseffecten van 5G, en van radiofrequenties (RF) in het algemeen. Dit kan dan vervolgens dienen als een bron van informatie voor de beleidsmakers die gepaste maatregelen kunnen invoeren in het geval van een duidelijke gezondheidsimpact.
Sciensano brengt de resultaten van dit literatuuroverzicht beter in beeld op een begrijpelijke, maar toch genuanceerde manier. Wetenschappelijke artikels, zoals deze verschenen in de vakliteratuur, zijn vaak zeer ontoegankelijk voor het ruimere publiek. Als gevolg daarvan ontstaat vaak misinformatie en onnodige bezorgdheid rond een bepaald onderwerp. Op deze manier proberen we dus een licht te schijnen op de zin en onzin rond het wetenschappelijk onderzoek. Bij de bespreking van de publicaties op Over5G wordt dan ook bijzondere aandacht besteed aan de kwaliteitscriteria voor wetenschappelijke studies.
Welke studies worden besproken?
Hiervoor zullen we een aantal criteria gebruiken. Het eerste betreft de verschijningsperiode, per trimester.
We zullen hierbij kijken naar origineel onderzoek gepubliceerd in wetenschappelijke publicaties die onderhevig zijn aan een peer-review proces. In een dergelijke procedure wordt het manuscript van de studie, voorafgaand aan publicatie, beoordeeld en bekritiseerd door wetenschappers met gelijkaardige vakkennis, zodat het verbeterd kan worden. Op basis hiervan kan de uitgever beslissen het manuscript al dan niet uit te geven. Het is een belangrijke stap in de controle van de kwaliteit van een bepaalde studie en laat discussie toe tussen wetenschappers onderling. Toch biedt dit geen absolute garantie.
Daarnaast richten we ons ook op publicaties die zich focussen op mogelijke gezondheidseffecten onder blootstellingscondities die vergelijkbaar zijn met alledaagse blootstelling. Dus niet op studies met extreem hoge stralingswaardes die bijgevolg niet representatief zijn voor een alledaagse blootstelling.
We kijken hierbij zowel naar reviews, experimentele studies en epidemiologische studies. Maar wat verstaan we hieronder? Lees hier meer over de verschillende publicaties.
Gezondheidseffecten
- Gezondheidseffecten van radiofrequenties
Wanneer we het hebben over gezondheidseffecten van RF (radiofrequenties), is het belangrijk te onderlijnen dat deze door de IARC (internationaal agentschap voor onderzoek naar kanker) geclassificeerd zijn als“mogelijk kankerverwekkend”, gebaseerd op een mogelijk verband tussen een bepaald type hersenkanker en zwaar GSM gebruik (IARC, 2011). Het bewijs hiervoor was echter gelimiteerd voor dit type kanker en ontoereikend voor andere types kanker.
Niettemin zijn neurologische effecten en kankers een veelvuldig onderzocht onderwerp in de wetenschappelijke kringen. Een ander belangrijk onderwerp is de mogelijke impact op de voortplanting en ontwikkeling. In het verleden hebben verschillende studies reeds gerapporteerd dat RF een nadelig effect zou kunnen hebben op de kwaliteit van sperma. Het bewijs rond de effecten op het voortplantingssysteem is echter ontoereikend om definitief uitsluitsel te kunnen bieden omtrent voortplantingseffecten.
Over het algemeen is het bewijs dat tot nu toe is aangeleverd echter niet voldoende om aan te tonen dat RF, onder alledaagse blootstellingsomstandigheden, een effect heeft op de menselijke gezondheid.
In 2018 heeft de WHO een brede internationale enquête gehouden onder experten om belangrijke topics rond mogelijke gezondheidseffecten van radiofrequenties te identificeren. De resultaten van deze enquête werden gepubliceerd in 2021 (Verbeek et al. 2021). Op basis van de resultaten hiervan heeft de WHO beslist om tien grote systematische reviews te bestellen van alle beschikbare studies over een bepaald onderwerp.
De onderwerpen die geselecteerd werden door experten zijn kanker (bij mens en dier), voortplantingseffecten (bij mens en dier), cognitieve stoornissen (observatie - en experimentele studies), symptomen (observatie - en experimentele studies), oxidatieve stress (bij “oxidatieve stress” is er een verhoogde concentratie aan “reactieve zuurstofsoorten” aanwezig in de cellen, dit zijn moleculen die het element zuurstof bevatten en chemisch zeer actief zijn, waardoor bepaalde biologische processen aangetast kunnen worden wanneer de concentraties te hoog zijn) en temperatuur-gerelateerde effecten.
De publicatie van deze reviews wordt verwacht in de loop van de volgende paar jaar. Het is de bedoeling dat deze verder uitsluitsel bieden over het al dan niet bestaan van deze mogelijke gezondheidseffecten, zodat beslissingen genomen kunnen worden omtrent de potentiële impact naar de volksgezondheid, regelgeving en om te identificeren welke domeinen baat zouden kunnen hebben bij verder onderzoek. Meer info over de gezondheidsrisico's vindt u hier.
Literatuuroverzicht juli tot september 2021
Omdat het aanbod aan studies specifiek over 5G-frequenties beperkt is en omdat misinformatie zich wijd verspreidt op het internet, lijkt het ons een goed idee om de stand van zaken toe te lichten. Waar staat het wetenschappelijk onderzoek rond 5G nu echt?
Hoewel 5G veel nieuwe technologie gebruikt, is deze technologie steeds gebaseerd op wat er voor al gebruikt werd. Zoals ook 4G en 3G, gebruikt 5G ook radiofrequenties om informatie uit te wisselen tussen een antenne en een apparaat, zoals een mobiele telefoon. Toch zijn er verschillen tussen de technologieën.
Het eerste verschil is de manier waarop apparaten een connectie maken met het netwerk. Dit gebeurt via zogenaamde “beam forming” tussen de antenne en het apparaat. Dit wil zeggen dat omstaanders en mensen die geen gebruik maken van een 5G-apparaat, veel minder zullen worden blootgesteld aan deze straling.
Het tweede grote verschil bestaat uit de gebruikte frequenties. Voor 5G ligt het grootste deel van deze frequenties in hetzelfde frequentiebereik als voor andere technologieën die reeds in gebruik zijn, zoals 3G en 4G maar ook wifi. Het wordt dan ook niet verwacht dat 5G op een wezenlijk andere manier zal interageren met het menselijk lichaam. Enkel de hoogste frequentieband die 5G zal gebruiken valt buiten deze beschouwing, aangezien deze hoger ligt dan wat momenteel gebruikt wordt. Onderzoek naar mogelijke gezondheidseffecten als gevolg van blootstelling aan deze hoogste frequenties is beperkt. Er wordt verwacht dat meer onderzoek naar mogelijke gezondheidseffecten als gevolg van blootstelling aan deze hogere frequenties in de nabije toekomst gepubliceerd zal worden. Voorlopig zal deze hogere frequentieband in België echter niet in gebruik genomen worden. Aangezien 5G valt in het radiofrequentiespectrum, zullen we dus ook kijken naar wat de mogelijke gezondheidsimpact kan zijn van radiofrequentie velden in het algemeen, zoals die ook gebruikt worden in andere communicatietechnologieën.
1. Reviews
Hieronder geven we een opsomming en duiding bij overzichtsartikelen die een samenvatting geven van de huidige stand van de kennis. Geen enkele van deze artikels gaat specifiek over 5G-frequenties, ze spreken over radiofrequentie elektromagnetische (RF-EMV) straling in het algemeen.
2. Experimentele studies
In het derde trimester van 2021 zijn er geen experimentele studies verschenen die specifiek de 5G frequenties behandelden. Verschillende studies behandelden echter wel radiofrequenties in het algemeen.