Gezondheid 5G en gezondheid

In onze omgeving worden we permanent blootgesteld aan elektromagnetische straling. Die straling is afkomstig van menselijke activiteit, medische procedures, industriële activiteiten,... Maar er bestaat ook natuurlijke straling zoals het zonlicht.

Een vorm van elektromagnetische straling zijn radiogolven. 5G maakt gebruikt van radiogolven, net zoals 2G, 3G en 4G. Omdat het onderzoek naar hoge radiofrequenties zoals 26 GHz nog loopt en er voorlopig geen interesse is vanuit de markt voor deze radiofrequentieband, wordt deze band voorlopig niet geveild. Enkel de radiofrequenties tussen 700 en 3800 MHz worden geveild. Dat wil zeggen dat 5G voorlopig enkel radiogolven binnen deze frequenties kan uitsturen. Hiermee werkt 5G op gelijkaardige radiofrequenties als 2G, 3G en 4G.

Het elektromagnetisch spectrum is als volgt verdeeld:

Niet-ioniserende straling:

• Elektromagnetische straling met lagere frequentie waarvan de fotonen (elementaire deeltjes van elektromagnetische straling) niet genoeg energie dragen om de structuur van DNA te veranderen.
• Bij de niet-ioniserende stralen worden toepassingen ingedeeld volgens de frequenties:
  • Extreem lage frequenties: hoogspanningslijnen, elektrische apparatuur, elektrisch aangedreven voertuigen, ...
  • Middenfrequenties: antidiefstal- en identificatiesystemen, spaarlampen,..
  • Radiofrequenties en microgolven: draadloze apparaten, mobiele telefoons, radio-omroep, tv, de frequenties van 5G...

Ioniserende straling:

• Elektromagnetische straling met hogere frequenties waarvan de fotonen voldoende energie dragen om de structuur van DNA te veranderen. Hierdoor bestaat de kans dat de chemische bindingen tussen moleculen worden verbroken.
• Voorbeelden: UV-B (ultraviolette straling type B) en UV-C (ultraviolette straling type C): erkend voor de risico's van langdurige blootstelling aan de zon, bijvoorbeeld de reglementering van de zonnecenters, röntgenstralen (gebruikt in klinische/ziekenhuisomgeving voor foto’s en digitale opnames) en gammastralen (onder andere gebruikt in bepaalde medische toepassingen).

Aan radiogolven worden blootstellingslimieten opgelegd: de maximale hoeveelheid elektromagnetische straling waaraan je als burger mag worden blootgesteld. De grenzen van de blootstelling worden voorgesteld door internationale organisaties zoals de Internationale Commissie voor de bescherming tegen niet-ioniserende straling (ICNIRP), erkend door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) of het Instituut van de elektrische en elektronische ingenieurs (IEEE) in de VS.

Er werden reeds talloze studies uitgevoerd om het risico van mogelijke menselijke effecten als gevolg van straling te beoordelen, afhankelijk van het type straling, de intensiteit en de duur van de blootstelling. Deze studies resulteerden in blootstellingsnormen. Om rekening te houden met kwetsbare groepen zoals kinderen, zwangere vrouwen, ouderen en zieken worden nog strengere limieten toegepast. Om die reden past het ICNIRP een limiet toe dat voor het grote publiek altijd minstens 50 keer lager is dan de grenswaarde die werd vastgesteld voor het volledige lichaam. Bovendien worden deze basis beperkingen en referentieniveaus regelmatig herzien en worden de resultaten van de meest recente studies hierbij meegenomen en waar nodig aangepast.

Op basis van de huidige wetenschappelijke kennis concluderen deskundigen dat blootstelling aan elektromagnetische velden binnen deze limieten geen schadelijke gevolgen heeft voor de menselijke gezondheid:

• Het ICNIRP stelt dat “de 5G blootstelling geen schadelijke gevolgen heeft, voor zover men zich aan de ICNIRP-richtlijnen houdt.”

• De Wereldgezondheidsorganisatie bevestigt dat “tot op vandaag, en na uitgebreid onderzoek, men geen nadelige oorzakelijke gevolgen kan vaststellen voor de gezondheid door de blootstelling aan draadloze technologieën.”

Toch is het belangrijk om waakzaam te blijven bij de introductie van nieuwe technologieën en/of nieuwe radiofrequentiebanden. Er is dan ook een nood aan uitgebreid en voortdurend onderzoek. De Europese Commissie ondersteunt aanzienlijke onderzoeksinspanningen naar blootstelling aan elektromagnetische velden. Elke nieuwe technologische ontwikkeling gaat hand in hand met een analyse van de mogelijke effecten ervan op de menselijke gezondheid en het milieu. Zo heeft Europa een onderzoeksbudget voorzien van 30 miljoen euro om de wetenschappelijke kennis te verbeteren over 5G en gezondheid.

Onderzoekers van WAVES, een onderzoeksgroep van imec aan de UGent, trokken naar Bern, Zwitserland, waar sinds 2019 een commerciëel 5G-netwerk actief is (hier meer). Ze vergeleken de waarden op 15 meetlocaties in de 400 meter rond een 5G-antenne en dat op verschillende frequenties. De onderzoekers stelden vooreerst vast dat wie geen 5G-toestel gebruikt nauwelijks extra wordt blootgesteld. Tevens werd gekeken naar de elektromagnetische straling bij een theoretische maximumbelasting van het netwerk. Op basis van de gerapporteerde metingen, is er geen reden om te veronderstellen dat de 5G-technologie zich anders gedraagt dan wat verwacht was.

De limieten voorgesteld door het ICNIRP hebben betrekking op het geheel aan ontvangen straling en dit zowel op vlak van de elektrische veldsterkte en de magnetische veldsterkte. Voor elke frequentie van ontvangen straling is er een maximaal niveau van veldsterkte waar rekening mee gehouden wordt. Als voorbeeld bedraagt de elektrische veldsterkte 41,2 Volt/meter voor signalen met een frequentie van 900 MHz. Bij 3800 MHz is dit een elektrische veldsterkte van 61 Volt/meter. We spreken dus over een cumulatieve limieten d.w.z. limieten die alle invloeden van nabijgelegen zendmasten (alle technologieën en alle frequentiebanden) in rekening brengen.

De aanbeveling 1999/519/EG van de Raad van Europa heeft een stralingslimiet van 41,2 Volt/meter bij 900 MHz aanbevolen aan haar lidstaten. Deze aanbeveling is gebaseerd op de ICNIRP-richtlijnen, gepubliceerd in 1998 en herzien in 2020. De meeste Europese landen gebruiken deze aanbeveling. In België worden bovenop de Europese aanbeveling nog een aantal veiligheidsmarges ingebouwd. De Belgische normen zijn dus nog strenger dan de Europese blootstellingslimieten.

De normen in België worden bepaald op het niveau van de gewesten. Belangrijk om rekening mee te houden: het is niet evident om de normen van de drie regio's van ons land met elkaar te vergelijken omdat de berekeningsmethoden en de maatregelen verschillen.

Vlaams Gewest

• In het Vlaams Gewest geldt er een norm per operator op verblijfplaatsen voor antennes voor gsm en draadloos internet (bv. gsm, UMTS...) om de blootstelling verder te beperken.
• In het Vlaams gewest geldt een cumulatieve norm op alle plaatsen die publiek toegankelijk zijn voor de straling van alle vast opgestelde zendantennes samen.

Hieronder een overzicht van de toegestane cumulatieve elektrische veldsterkte en sterkte per operator in het Vlaams Gewest voor enkele vaak voorkomende frequenties.

Toegestane cumulatieve veldsterkte:

Toegestane veldsterkte per operator:

Meer informatie kan u ook terugvinden op de website van het Departement Omgeving van de Vlaamse overheid.

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

• In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is de cumulatieve veldsterkte beperkt per antennesite. Momenteel is die veldsterkte voor 900 MHz beperkt tot 6 V/m. Op 23 juli 2021 werd de principiële beslissing genomen om de norm te verhogen naar 14,5 V/m.
• De norm geldt op alle openbare plaatsen.
• Ook na de verhoging blijft de norm in het het Brussels Hoofdstedelijk Gewest veel strikter, ongeveer 8 keer, dan de ICNIRP-normen .

Een overzicht van de huidige toegestane cumulatieve veldsterkte en sterkte per antennesite in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest:

Waals Gewest

• De norm in het Waals Gewest stelt twee limieten in: een limiet per operator en een cumulatieve limiet. De limiet per operator is afgestemd op de Vlaamse norm (9,2 V/m voor de 900 MHz-frequentie). De cumulatieve limiet is vastgesteld op 18,4 V/m voor de 900 MHz-frequentie.
• De norm geldt voor verblijfplaatsen.

Een overzicht van de huidige limieten in het Waals Gewest voor enkele vaak gebruikte frequenties:

Toegestane cumulatieve veldsterkte:

Toegestane veldsterkte per operator:

Verschillende mensen ervaren gezondheidsproblemen die zij linken aan het bestaan van elektromagnetische velden. Deze aandoening noemen we elektrohypersensitiviteit of EHS. EHS-patiënten ervaren klachten bij alle frequenties uit het elektromagnetisch spectrum: van radiogolven tot lichtstralen.

Mensen met EHS vertonen verschillende symptomen die niet gelinkt kunnen worden aan eventuele andere medische problemen. De symptomen variëren van persoon tot persoon. Sommigen ervaren klachten die zo hevig zijn dat ze zichzelf isoleren en hun levensstijl volledig aanpassen.

Enkele symptomen die worden toegeschreven aan blootstelling aan elektromagnetische velden (EMV) door mensen die klagen over EHS zijn:

• Oorsuizen
• Druk op trommelvliezen
• Duizeligheid
• Hoofdpijn
• Vermoeidheid
• Futloosheid
• Slaapstoornis
• Concentratieproblemen
• …

Omdat de symptomen en diagnostische criteria verschillend zijn, is het moeilijk om in te schatten hoeveel mensen met EHS kampen. In Frankrijk geeft de meest recente studie aan dat gemiddeld 5% van de bevolking aan EHS lijdt (rapport Anses, 2018).

Op dit moment bestaan er geen wetenschappelijke studies die een verband tussen elektromagnetische velden en de genoemde symptomen aantonen (zie bijvoorbeeld deze studie en dit artikel). De World Health Organization (WHO) deelt in dit rapport meer info over elektromagnetische straling en hypersensitiviteit.

Andere hypothesen werden naar voren gebracht, met name de nocebo-hypothese, waarbij de angst voor de verwachte gevolgen de symptomen veroorzaakt (meer over het nocebo-effect in deze studie). Verschillende onderzoeken bij personen die klagen over met EHS of bij mensen die stellen niet sensitief te zijn maar die geconfronteerd worden met verontrustende informatie over gezondheidseffecten (zoals bijvoorbeeld in de mediaverslaggeving), bevestigen de rol van dit nocebo-effect. Wat ook de oorsprong van deze symptomen zou zijn, de betrokkenen lijden onder de symptomen en het is belangrijk om na te denken over hun behandeling (hun behandeling wordt hier bestudeerd).